درباره شهرستان چالوس
تاریخچه
نام این شهر در گذشتههای دور سالوس یا شالوس بود که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشتهاست. بعضی از علمای جغرافیانویس، چالوس را از آبادیهای طبرستان دانستهاند. محمد بن اویس از امرای دوره تسلط خلفای عرب به دستور خلیفه معتصم به حکمرانی چالوس منصوب شد. محمد بن اویس خود در رویان(قسمتی از طبرستان) استقرار یافت و پسرش احمد را به حکومت چالوس گمارد. شهر چالوس در زمان حمله امیر تیمور تخریب شد و سپس تا قرنهای متمادی به صورت روستایی کوچک درآمد. در دهه اول قرن حاضر(۱۳۱۰) با پشتیبانی دولت وقت آرام آرام به صورت شهری سازمان یافته در آمد و امروزه به شهری زیبا با امکانات فراوان جهانگردی تبدیل شدهاست.درباره وجه تسمیه این شهر میگویند چون بخش جلگهای نسبت به ارتفاعات پست تر دیده میشود. و به همین دلیل آن را «چالهاست» یا «چالهاس» مینامیدند که به مرور زمان به چارلس و چالوس تغییر نام یافت. شهرستان چالوس در غرب استان مازندران و در ساحل دریای خزر واقع شده و دارای سابقه تاریخی فراوانی بوده و به خاطر سرسبزی و زیباییها به عقیق همیشه سبز مشهور است. این شهرستان ازشمال بهدریای خزر، جنوب بهاستان تهران و از غرب به شهرستان عباس آباد و از شرق به شهرستان نوشهر متصل میباشد، مساحت آن ۲۸۰۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۱۵۰هزار نفر و دارای بیش از ۱۰۰روستا میباشد. براساس یافتههای باستان شناسی، تاریخ قدیمیترین ساکنین این شهرستان در کلاردشت به هزاره دو قبل از میلاد میرسد. گویش اصلی و غالب ساکنین این شهرستان فارسی است. هوای چالوس مانند دیگر نقاط مازندران و گیلان متغیر و مرطوب بوده ومیزان دمای هوا در تابستان ۲۵تا ۳۶و در زمستان ۵ تا ۱۲ درجه سانتیگراد متغیر بوده و به همین دلیل دمای هوای این شهرستان نه زیاد گرم و نه زیاد سرد میباشد. ارتفاعات چالوس غالبا پوشیده ازبرف بوده و سرمای بهمن ماه ازدیگرماههای سال درچالوس بیشتر و گرمای تیرماه تا نیمه اول مرداد ازدیگر ماهها بیشتر است. جاذبههای مهم گردشگری این شهر کاخ چایخواران، کاخ اجابیت، دریاچه ولشت، منطقه ییلاقی کلاردشت، پارک جنگلی فین، تلهکابین نمک آبرود و هتل استقلال خزر میباشد
ویلاهای جنگلبانی
مجموعهای شامل پنج ویلا در ضلع شمالی میدان معلم شهر چالوس درمحوطه سازمان جنگلها و در فاصله اندکی از جانب شرقی رودخانه چالوس واقع شدهاست. این ویلاها تماماٌ دو طبقه و تنها قسمت کرسی آنها از سنگهای تراشیده ساخته شدهاست. علاوه بر سنگ مصالح متداول روز از جمله آجر و چوب و … در ساخت آنها بکار رفتهاست.
پل فلزی چالوس
این پل که در مرکز شهر و بر فراز رود چالوس قراردارد بنای آن در سال ۱۳۱۱ هـ.ش شروع و در سال ۱۳۱۲ به بهرهبرداری رسید. طول پل ۲۰۰ متر و عرض گذرگاه باجان پناه ۶٫۵ متر میباشد. قسمت فلزی آن دارای یک چشمه به طول ۶۸٫۵ متر است و در سو به دو دهانه طاق منتهی میشود. اتصالات فلزی تماما پرچ کاری و به گونه تزئینی است. دو طرف پل به صورت پایه چراغها و مجسمه شیرهای سیمانی آراسته شدهاست.
دبستان پروین اعتصامی
این بنا که در ضلع شمالی خیابان امام واقع شدهاست. در سال ۱۳۱۲ خورشیدی همزمان با احداث کارخانه حریربافی به عنوان رستوران کارخانه بنا گردید و در سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ هـ.ش مرکز فرماندهی نیروهای ارتش شوروی سابق بود. پس از خروج متفقین از سال ۱۳۲۵ تاکنون این بنا با نام دبیرستان شاپور و پس از مدتی تحت نام دبستان پروین اعتصامی مورد بهره برداری آموزشی است. ساختمان مدرسه از یک طبقه و زیرزمین تشکیل شدهاست و ورودی آن در جهت جنوبی و دارای سردر تزئینی است.
کارخانه حریربافی چالوس
عملیات ساختمانی کارخانه از سال ۱۳۱۲ ش آغاز و در سال ۱۳۱۵ به پایان رسید. حریربافی چالوس که در زمان خود در خاورمیانه بینظیر بوده از سال ۱۳۱۵ تا سال ۱۳۳۷ بکار تولید محصولات ابریشمی طبیعی انواع پارچه، جوراب، پرده و کراوات و غیره به منظور صدور به کشورهای دیگر اختصاص داشت. در این سال کارخانه تعطیل و دستگاههای آن به رشت انتقال یافت. این کارخانه که تقریباً در مرکز بافت شهری چالوس قراردارد دارای محوطه بسیار وسیعی شامل قسمتهای مختلف از جمله دیگ بخار و منبع تولید انرژی، انبار پیله، نخ ریسی، پارچه بافی، جوراب بافی، رنگرزی، کارخانه نخ سازی، منبع آب و ساختمان ادارات مرکزی بود. کارگران این کارخانه اکثر غیربومی و عموما از شهرهای گیلان و بعضاً آمل و بابل، اصفهان، مشهد و تبریز بودند و جمعیتی در حدود ۱۵۰۰ نفر را تشکیل میدادند. پس از تعطیلی کارخانه ساختمان آن به وزارت کشاورزی و منابع طبیعی سپرده شده بود و بعد از انقلاب اسلامی نیز به سپاه پاسداران واگذار شد .
آبشار اکاپل
این آبشار در جنگل کوهستانی سردی چال کلاردشت واقع شده چشم انداز و مناظری بدیع دارد. همجواری این آبشار با ییلاقات کلاردشت و زیبایی طبیعی آن که دریاچه ولشت را نیز در خود جای داده، قابلیت تفرجگاهی آن را به طور فوق العادهای افزایش میدهد.
آبشار هریجان
این آبشار بالای روستایی به همین نام در نزدیکی گردنه هزارچم در جاده تهران ـ چالوس قرار گرفته، بیش از ۹ متر ارتفاع دارد ویکی از زیباترین آبشارهای کوه البرز است. این آبشار با آب فراوان، فضای مرتفع و بیشهای وچشم انداز کوهستانی، درهای و جنگلی از فراز کوهی سنگی با پخشابی ویژه سرازیر و در پایین دست به آبشارهای متعددی تبدیل میشود.
پارک جنگلی چالوس
پارک جنگلی چالوس(فی ین) در هفت کیلومتری جاده چالوس ـ تهران واقع شدهاست. رودخانه چالوس که از کنار آن میگذرد ویژگی خاص و جالبی به آن میبخشد. در این پارک، اردوگاهی احداث شدهاست که کلبه و کومههایی برای اقامت مسافران دارد. این پارک امکانات خاص تفرجگاهی نظیر میز، نیمکت وجایگاه بازی بچهها نیز دارد.
پارک جنگلی نمک آبرود
این پارک بیش از ۲۰۰ هکتار مساحت دارد و مانند سایر پارکهای جنگلی، درختان خودرو و انبوهی را درخود جای دادهاست. گونههای مختلف گیاهان شمشاد آن بیش از ۷۰۰ سال برآورد گردیدهاست. پارک نمک آبرود با طبیعت بکر و وحشی، ضمن حفظ سیستمهای اکولوژیکی به عنوان یکی از پارکهای جنگلی زیبای جهان محسوب میشود.
دریاچه ولشت
نوشتار اصلی: دریاچه ولشت
این دریاچه در جنوب غربی چالوس و شمال شرقی منطقه کلاردشت در میان درهای عمیق قرار گرفتهاست. وسعت آن حدود ۱۵ هکتار و عمق متوسط آن ۲۰ متر میباشد. حجم آب دریاچه حدود سه میلیون متر مکعب برآورد شده و شیرین است و به همین دلیل نیز مأمن پرندگان مهاجر، ماهی و سایر آبزیان است. در تمامی فصل تابستان علاقمندان به کوهنوردی، آب و هوای مطبوع، ماهیگیری و اقامت در محیط آرام و رویایی، این مکان را جهت گذراندن اوقات فراغت انتخاب میکنند. دسترسی به دریاچه از طریق مرزن آباد و سمت غربی جاده چالوس امکان پذیر است.
دریاچه سد دریوک
این دریاچه که در حدود یک هکتار وسعت دارد، روبروی دره ولی آباد هزارچم و در دامنه کوه دال کمر قرار گرفتهاست. عمق آن حدود ۵ متر است و آبی شیرین دارد. اطراف آن را مراتع و مرغزار احاطه کردهاست. به همین جهت این دریاچه مأْمن و زیستگاه پرندگان بومی و وحوش است.
مرداب کندوچال
این مرداب در میان جنگل انبوه ’’فی ین‘‘ چالوس قرار گرفتهاست. این تالاب یک هکتار وسعت و حدود ۴ تا ۵ متر عمق دارد. آب آن از چشمههای اطراف تأمین میشود و شیرین است. غیر از درختان جنگلی که دورتادور آن را فرا گرفتهاند، پیرامون و سطح مرداب نیز پر از نی و گیاهان مردابی است. این تالاب در ارتفاع ۷۳۰ متری دریا قرار گرفتهاست و مأمن پرندگان و آبشخور وحوش است.
بقعه متبرکه سید محمد
این بنا در روستای زوات واقع در جانب جنوبی کمربندی چالوس به تنکابن قرار دارد. ساختمان اصلی مقبره به صورت ۸ ضلعی میباشد که گنبدی ۸ وجهی بر فراز آن استوار است. گنبد بقعه از نوع دوپوش است.
راه سنگ فرش
این راه که از آن به عنوان راه ناصرالدین شاهی یاد میکنند. ۳ متر عرض دارد و از سنگهای چیده شده در کنار هم شکل گرفتهاست و اکنون در برخی از نقاط جنوب شهر چالوس نظیر سینوا و مازی پشته میتوان این راه را مشاهده نمود. گویا این راه چالوس را به منظریه شمیران متصل مینمودهاست.
عمارت شاه چشمه
این عمارت که در حاشیه غربی جاده چالوس به کرج و در فاصله ۴ کیلومتری کمربندی چالوس به نوشهر قرارگرفته از بناهای دوره پهلوی اول است و به دلیل وجود چشمهای به نام شاه چشمه در نزدیک آن به این نام معروف گشتهاست.
پل زغال
این پل در ۱۸ کیلومتری جاده کندوان و بین راه چالوس به مرزن آباد و بر روی رود چالوس احداث شدهاست. تاریخ ساخت آن به استناد کتیبه موجود در بدنه پل به سال ۱۳۱۷ هـ.ش است. این پل ۶٫۲ متر عرض و ۳۸٫۵ متر طول دارد و طول دهانه آن نیز ۲۰ متر میباشد.